THE HISTORY OF NOMINATION OF THE VERB, OF VERB FORMS AND CATEGORIES IN THE POLISH LANGUAGE

Main Article Content

Vitaliia Tozhyieva
Oleksii Kozachenko

Abstract

Introduction. The rapid development of science and technology leads to the emergence of new terminalunits for the designation of certain objects of the surrounding reality. Linguists face a number of tasks related to terminological nomination, and during the selection of a successful term, information on historical and onomasiological terminology takes pride of place, therefore, the study of the formation of industry terminology is pleased with the increasing attention of scientists.                                                                                        In particular, the study of the history of the formation of the metamorphosis of Polish linguistics requires detailed and professional commentary, taking into account the current state of Polish language science, as well as consideration of ways to nominate linguistic terms, which determines the relevance of our research.
Purpose. Consider the history of the formation and functioning of nominations for the designation of the verb, its forms and grammatical categories in the Polish language. The implementation of the goal required the
fulfillment of such tasks: 1) to put together a body of special lexemes to designate the verb, its forms and
grammatical categories from grammars, textbooks of Polish and other foreign languages, linguistic and lexicographical works from the XVI-th century and to our time; 2) describe the peculiarities of the nomination
process of selected linguistic terms, taking into account outer and inner language factors; 3) identify productive
ways of nominations.
Results. Linguistic terminology in Polish already existed in the 16th century, despite the fact that the language of science for a long time was Latin. During the Middle Polish period (early XVI century-80s. XVIII century) along with borrowed terms from Latin, tracing-paper terms were used (verbum, genus activum), and terms derived from the terminology of commonly used words (słowo «verb», obyczaj «verb form»), terms formed with specific formants were less common (nieskończonek «infinitive»).
In the New Polish period (80s. XVIII st. – 1939) with deepening knowledge of the language, linguistic terminology was actively replenished with lexemes due to morphological terminology formation based on specific
formants (czasowanie «conjugation», bezokolicznik «infinitive»). During this era, modern nominations were
formed for the designation of grammatical categories of the form (aspekt), state (strona), method (tryb), the development of the adverbial participle and the participle as special forms of the verb took place. Consideration
of the modern linguistic terminology system of the Polish language made it possible to assert that the names of
grammatical forms and categories of the verb were assimilated from the New Polish period. However, not all
attempts to replace word combinations with one-word derivatives have been successful, for example, terms
teraźniejszość «present time». It was not possible to completely supplant the borrowed terms; identified
nominations that had a long tradition and were preserved in the status of internationalisms: verbum, infinitiwus / infinitivus etc.
Originality. The study was the first to carry out a comprehensive historical study of the nominations of
special lexemes for the designation of the verb, its forms and grammatical categories in the Polish language.
Conclusion. The formation and evolution of the nominations of the verb, its grammatical categories and
forms depended on such intralingual (the disappearance of certain forms, the evolution of the participle, the formation of the corresponding grammatical categories) and outeralingual (the influence of the ancient tradition,
the deepening of knowledge in the field of linguistics, the role of specific individuals, the superiority of puristic or international traditions) factors. Borrowing and terminology in the Middle Polish period were productive,
and morphological terminology formation – in New Polish period. We see the prospect of research in the further study of Polish linguistic terminology against the background of other Slavic languages.

Article Details

Section
Статті
Author Biographies

Vitaliia Tozhyieva, Odessa National Polytechnic University (Odesa, Ukraine)

Candidate of Philological Sciences (PhD), Senior Instructor, Department of Polish,
Ukrainian-Polish Institute, Odessa National Polytechnic University
(Odesa, Ukraine)
e-mail: tozhyieva.v.v@op.edu.ua
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6130-7212
Scopus-Author ID: 57219927390

Oleksii Kozachenko, Odessa National Polytechnic University (Odesa, Ukraine)

Candidate of Pedagogic Sciences (PhD), Senior Lecturer, Department of Polish,
Ukrainian-Polish Institute, Odessa National Polytechnic University
(Odesa, Ukraine)
e-mail: kozachenko.an@ukr.net
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3258-2722

References

Губич В. В. Номінація граматичної категорії роду в граматиках і словниках польської мови ХVI – І пол. ХХ ст. Мова: Науково-теоретичний часопис з мовознавства. Одеса, 2017. № 27. С. 124–129.

Историческая типология славянских языков. Фонетика, словообразование, лексика и фразеология : монография / под ред. А. С. Мельничука. Київ : Наук. думка, 1986. 284, [2] c.

Казимирова І. Метамова опису української лінгвістичної термінографії. Вісник Нац. ун-ту «Львівська політехніка». Серія «Проблеми української термінології». 2014. № 791. С. 109–112.

Кононенко І. Українська та польська мови: контрастивне дослідження. Warszawa : Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012. 808 с.

Archaimbaut S. Традиция Доната и грамматики славянских языков. Revue des Études Slaves. Fait partie

d’un numéro thématique: Communications de la délégation française au XIIe Congrès international des slavistes (Cracovie,

août – 2 septembre 1998). Tome 70. Fascicule 1. 1998. P. 17–25. URL : https://www.persee.fr/doc/slave_0080-2557_1998_num_70_1_6476.

Czarski B. Mikołaj Volckmar. Compendium linguae Polonicae in gratiam iuventutis Dantiscanae collectum a

Nicolao Volkmaro. Kompendium języka polskiego na użytek młodzieży gdańskiej zebrane przez Mikołaja Volckmara.

URL : http://www.gramatyki.uw.edu.pl/book/169.

Decyk-Zięba W. Z historii gramatyk języka polskiego. URL : http://www.gramatyki.uw.edu.pl/about/history.

Długosz-Kurczabowa K., Dubisz S. Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa : Wydawnictwa

Uniwersytetu Warszawskiego, 2006. 580 s. 9. Karłowicz J. Projekt terminologii językoznawczej polskiej. Prace Filologiczne. Warszawa, 1885. T. I. Z. 1. S. 102–120.

Kępińska А. Piotr Statorius-Stojeński. Polonicae grammatices institutio. In eorum gratiam, qui eius linguae elegantiam cito & facile addiscere cupiunt. Wykład gramatyki polskiej. Na użytek tych, którzy wytworności tej mowy szybko i łatwo pragną się nauczyć. URL: http://www.gramatyki.uw.edu.pl/book/168.

Klemensiewicz Z. Historia języka polskiego: w 3 t. Warszawa : PWN, 1985. 798 s.

Koronczewski A. Polska terminologia gramatyczna. Wrocław : Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1961. 117 s.

Kwilecka I., Popowska-Taborska H. Bartłomiej z Bydgoszczy leksykograf polski pierwszej połowy XVI w.

Wrocław – Gdańsk, 1977. 93 с.

Łoś J. Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543. Kraków, 1915. 576 s.

Mańczak W. Ile rodzajów jest w polskim? Język Polski. XXXVI. 1956. S. 116–121.

Miki T. Terminy w językoznawstwie synchronicznym i diachronicznym / pod red. T. Miki, D. RojszczakRobińskiej, Olgi Ziółkowkiej. Poznań, 2018. 346 s.

Skarżyński M. W kręgu gramatyk polskich XIX i XX wieku. Kraków : Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, 2001. 220 s.

Умовні скорочення використаних джерел

ЕСУМ – Етимологічний словник української мови : в 7 т. Т. 3: Кора–М / Ред. кол.: О. С. Мельничук

(гол. ред.), І. К. Білодід, В. Т. Коломієць, О. Б. Ткаченко. АН УРСР. Ін-т мовознавства ім. О. О. Потебні. Київ :

Наукова думка, 1982. 553 с.

УМЕ – Українська мова. Енциклопедія / pедкол.: В. М. Русанівський, О. О. Тараненко (співголови),

М.П. Зяблюк та ін. Київ : Укр. енцикл. імені М. П. Бажана, 2004. 833 с.

Dobr. 1669 – Gutthäter-Dobracki M. Maciej Gutthäter-Dobracki, Polniſche Teutſch erklärte Sprachkunſt. Darinn die

überauß Wortreiche / Hochӡierliche / vollkommene Helden⸗Sprache der Pohlen / auß ihren Gründen erhoben / dero

Eigenſchafften und Kunſtſtücke völliglich entdecket / und in eine richtige Form der Kunſt ӡum erſten mahle gebracht worden

(Grámátyká Polska, Niemieckim językiem wyráżona), Jan Seiffert. Oleśnica, 1669. 566 s. URL : http://digital.slubdresden.de/werkansicht/dlf/74008/.

DSTL – Dydaktyczny słownik terminologii lingwistycznej / red. J. Lukszyn, W. Zmarzer i inni. Warszawa : KJS UW, 2009. 191 s.

EJO – Encyklopedia językoznawstwa ogólnego / pod red. K. Polańskiego. Wrocław : Ossolineum, 1999. 739 s.

Gaertner 1927 – Gaertner H. Nauka o języku polskim: wskazówki do samokształcenia ze słownikiem terminów

gramatycznych i pomocniczych [dla nauczycieli]. Lwów, 1927. 112 s. URL : http://pbc.up.krakow.pl/dlibra/doccontent?id=4054.

Kopcz. 1817 – Kopczyński O. Gramatyka języka polskiego: dzieło pozgonne. Warszawa : Druk. Księży Pijarów, 1817. 250 s.

Kr. 1910 – Kryński A. A. Gramatyka języka polskiego. Warszawa : Księgarnia M. Arcta, 1910. 375 s.

Łoś 1925 – Łoś J. Gramatyka polska, Cz. II Słowotwórstwo. Lwów – Warszawa – Kraków : Wydawnictwo Zakładu

Narodowego imienia Ossolińskich, 1925. 336 s.

Malicki 1700 – Malicki B. K. Klucz do języka francuskiego, to jest gramatyka polsko-francuska. Kraków, 1700.

+ 10 nlb s. URL : http://wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=387641.

Mał. 1891 – Małecki A. Gramatyka języka polskiego : szkolna. Lwów, 1891. 260 s. URL :

http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=11939&from=publication.

Muczk. 1836 – Muczkowski J. Gramatyka języka polskiego... Kraków, 1836. 328 s. URL :

http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=2271&from=FBC.

SEJP – Boryś W. Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków, 2005. 861 s.

SHTG – Słownik historyczny terminów gramatycznych (online) / kierownik projektu W. Decyk-Zięba. URL :

https://shtg.uw.edu.pl/.

SJPL – Słownik języka polskiego przez M. Samuela Bogumiła Linde. T. 1–6. Warszawa : Drukarnia XX. Pijarów,

–1814. URL : http://kpbc.umk.pl/publication/8173.

SJPW – Słownik języka polskiego / red. J. Karłowicz, A. A. Kryński, W. Niedźwiedzki. T. I–VIII. Warszawa, 1900–

URL : http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=236&dirds=1&tab=3.

STJ – Gołąb Z., Heinz A., Polański K. Słownik terminologii językoznawczej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968. 847 s.

Styla 1675 – Styla A. Grammatica Polono-Italica abo sposob łacny nauczenia się włoskiego języka... Kraków :

226 + nlb. 8 s. URL : http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=7138&from=publication.

SWoJ – Płóciennik I., Podlawska D. Słownik wiedzy o języku. Bielsko-Biała : Wydawnictwo Park, 2004. 326 s.

Szob. 1923 – Szober S. Gramatyka języka polskiego. Lwów – Warszawa, 1923. 408 s. URL :

http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=29558&from=publication.

Szyl. 1770 – Szylarski W. Początki nauk dla narodowej młodzieży, to jest Grammatyka języka polskiego... Lwów,

14 + 120 s. URL : http://polona.pl/item/12038702/11/.

WSJP – Wielki słownik języka polskiego / pod red. P. Żmigrodzkiego. URL : http://www.wsjp.pl/.